Sprawozdanie z debaty na temat: „Związki zawodowe i polityka energetyczna: doświadczenia niemieckie i polskie. Dwa kraje, dwie wizje – wspólny cel”

W dniu 6 czerwca 2019 r. warszawskie biuro Fundacji im. Friedricha Eberta wspólnie z Ogólnopolskim Porozumieniem Związków Zawodowych (OPZZ) omówiło tę kwestię z wymienionymi niżej gośćmi z Niemiec i Polski:

Stefanem Körzellem, członkiem zarządu krajowego, DGB;

Dariuszem Potyrałą, przewodniczącym, Branża „Górnictwo i energetyka” OPZZ;

Markiem Kossowskim, byłym wiceministrem gospodarki;

Tomaszem Podgajniakiem, byłym ministrem środowiska.

Na początku dr Piotr Ostrowski, wiceprzewodniczący OPZZ, powitał panelistów i panelistki. Dr Ostrowski podkreślił rolę współpracy polsko-niemieckiej, również w obszarze wymiany w zakresie polityki energetycznej. Przypomniał o Polsko-Niemieckim Forum Związków Zawodowych, które odbyło się niedawno i zakończyło się podpisaniem wspólnej deklaracji końcowej w sprawie polityki energetycznej i klimatycznej.

Następnie dr Ernst Hillebrand, kierownik warszawskiego biura Fundacji im. Friedricha Eberta, skierował kilka słów do zebranych. Podkreślił, że transformacja klimatyczna w Niemczech jest długofalowym projektem politycznym i społecznym. 

Potem głos zabrał Stefan Körzell. Przedstawił on przegląd transformacji energetycznej w Niemczech z punktu widzenia związków zawodowych. Dla niego było jasne, że nie ma alternatywy dla neutralnej pod względem emisji CO2 produkcji energii. Niemniej jednak, jak wskazał, muszą nastąpić sprawiedliwe zmiany strukturalne, tak aby 350 tys. osób otrzymało szansę na znalezienie pracy w sektorze energii ze źródeł odnawialnych. Jak stwierdził, nie ma gotowego sposobu na sprawiedliwe społecznie przeorientowanie gospodarki z paliw kopalnych na inne źródła energii. Zwrócił jednak uwagę, że DGB wspiera realizację celów klimatycznych UE. Skrytykował również upadek przemysłu fotowoltaicznego we wschodnich Niemczech. Także rozwój energetyki wiatrowej w Niemczech jest dla Körzella źródłem obaw, ponieważ rząd blokuje obecnie kolejne przetargi.

W ramach swojej działalności w DGB Körzell był również członkiem „Komisji ds. Wzrostu, Zmian Strukturalnych i Zatrudnienia”. Komisja ta liczyła 28 członków: były to osoby zajmujące się różnymi dziedzinami nauki, z grup społecznych, ale również osoby dotknięte transformacją, te, których dotyczyły przemiany, ze stowarzyszeń ekologicznych i trzech związków zawodowych. Następnie wyjaśnił niektóre ze środków przyjętych w celu odejścia od węgla. W szczególności podjęto decyzję o przekwalifikowaniu pracowników i pracownic, których to dotyczy, oraz o zagwarantowaniu zatrudnienia i emerytur. Łącznie na rezygnację z węgla zostanie przeznaczone 40 miliardów euro pomocy strukturalnej. Muszą powstać nowe wysokiej jakości miejsca pracy dla ludności. Jak stwierdził Körzell, nie wolno popełniać tych samych błędów, co na wschodnioniemieckich obszarach wydobycia węgla brunatnego na początku lat 90-tych: w trakcie zjednoczenia Niemiec obszary wydobycia węgla brunatnego zostały tam zamknięte, choć nie było planu generalnego dla regionu. 180 tys. ludzi straciło pracę i doszło do odpływu populacji. Okolica ukształtowana niegdyś przez górnictwo odkrywkowe uchodzi obecnie za mniej rozwiniętą. Körzell podkreślił, że dla niego w kontekście procesu odejścia od węgla w centrum musi przede wszystkim znajdować się człowiek i choć tego procesu nie da się uniknąć, musi on zachodzić w sposób społecznie sprawiedliwy.

Następnie głos zabrał Dariusz Potyrała, przewodniczący Branży „Górnictwo i energetyka” OPZZ. Jak stwierdził, główna różnica między Niemcami a Polską polega na tym, że Polska nie dysponuje tak dużymi środkami, które pozwoliłyby obecnie na społecznie sprawiedliwe odejście od węgla. Wskazał, że Polska ma duże zapotrzebowanie na energię, a zatem energia ze spalania z węgla jest obecnie niezbędna.                                                                                                                                                                                                 

Gdyby zaprzestano wydobycia w kraju, Polska byłaby zdana na import węgla, a pracownicy i pracownice straciliby pracę. Zwrócił uwagę, że prawie 500 tys. osób pracuje w przedsiębiorstwach związanych z górnictwem. Zmiany w krajowym przemyśle energetycznym powinny następować w tempie, które pozwoli zatrudnionym dostosować się do zmian i zapobiegnie kryzysowi społecznemu w regionach górniczych. Potyrała przedstawił również plany polskiego rządu dotyczące wycofania węgla do 2040 r. (PEP2040). Powiedział, że w związku z tym rząd planuje zwiększenie wykorzystania własnych źródeł energii oraz zwiększenie potencjału i rozbudowę infrastruktury. Poza tym wspomniał, że w Polsce planuje się budowę elektrowni atomowych, aby energia jądrowa w dalszej perspektywie mogła zastąpić produkcję energii przez spalanie węgla.

Następnie były wiceminister gospodarki Marek Kossowski oraz były minister środowiska Tomasz Podgajniak poruszyli również kwestię możliwości kształtowania polskiej polityki energetycznej w przyszłości. Jeśli energie odnawialne staną się bardziej opłacalne niż kopalne źródła energii, proces transformacji przebiegałby automatycznie. Marek Kossowski zwrócił uwagę, że rozpoczęła się nowa era, era nowych technologii. Jak stwierdzili, jest to megatrend szybkich globalnych zmian, który trzeba uwzględnić w krajowej polityce energetycznej. Przedsiębiorstwa energetyczne na całym świecie tracą na wartości, co jest dowodem silnego procesu zmian. Polityka energetyczna i klimatyczna jest się problemem rozpatrywanym przez związki zawodowe, a ich rola we wdrażaniu tej polityki ma kluczowe znaczenie. Jednym z ich zadań jest zapewnienie minimalizacji społecznych kosztów konwersji energii. Inwestycje w sektorze energetycznym są pilnie potrzebne dla pomyślnego, społecznie sprawiedliwego procesu transformacji.

Podgajniak wezwał do radykalnego przemyślenia polityki i gospodarki w okresie przejściowym. Niezależność energetyczna jest również, jak wskazał, kwestią bezpieczeństwa narodowego. Koszty w sektorze energetycznym można także obniżyć poprzez wykorzystanie alternatywnych źródeł energii. Bardziej efektywna produkcja energii i niższe jej ceny również pobudziłyby gospodarkę. Podgajniak zażądał, by politycy uwzględniali w swoich decyzjach również ekspertyzę. Utrzymanie węgla jako głównego źródła energii na dłuższą metę osłabiłoby konkurencyjność Polski. 

Pod koniec spotkania głos zabrały osoby reprezentujące związki zawodowe z różnych sektorów przemysłu obecne na sali i nawiązała się ożywiona dyskusja.

Następnie dr Piotr Ostrowski podziękował uczestnikom i uczestniczkom konferencji za inspirującą dyskusję. Zaproponowano, by w przyszłości regularnie organizować takie panele dyskusyjne. To spotkanie miało poza tym przyczynić się do wypracowywania przez OPZZ stanowiska w sprawie państwowej polityki energetycznej.

Wszyscy uczestnicy byli zgodni co do tego, że transformacja sektora energetycznego będzie niezbędna.

Fundacja im. Friedricha Eberta w Warszawie dziękuje wszystkim uczestnikom i uczestniczkom za wkład i liczy na kolejne wartościowe debaty dotyczące tej tematyki.

Autor: Maximilian Kwasniewski

Redakcja: Dominika Pyzowska, Frederic Schulte

Tłumaczenie: Wiktoria Dunin